COVİD-19’DAN KAÇARKEN SOSYAL MEDYA BAĞIMLISI OLMAYALIM

Tüm dünya ile birlikte ülkemizi de etkisi altına alan ve kısa sürede küresel pandemi haline gelen koronavirüs (Covid-19) salgını nedeniyle evde kalarak bireylerin toplumdan kendilerini izole etmeleri tavsiye edilmektedir.  Salgının yayılmaması için ülke genelinde tüm eğitim öğretim kurumlarına ara verilmiş, alışveriş merkezleri kapatılmış, 65 yaş üstü vatandaşlarımızın evden çıkmamaları için tedbir alınmış, çocukların pazarlara ve marketlere girişleri yasaklanmıştır. Öğrencilere online dersler yapılmakta, toplantılar uzaktan telekonferansla gerçekleşmektedir. Bu önlemlere ilaveten halkımıza yetkililer tarafından evde kal çağrıları yapılmaktadır. Evde kal, sağlıklı kal mottosu ile insanların yaşam şartlarında da değişiklikler gözlemlenmektedir. Evde kalan bireyler daha çok teknoloji kullanımına eğiliminde olmakta ve bununla beraber internet kullanım oranı da artmaktadır.

Tüm dünya ile beraber ülkemizde de teknolojik cihazların kullanım oranı teknolojinin yaygınlaşmasınında etkisi ile hızla artmaktadır. Teknolojik cihazların yaygınlaşmasıyla Türkiye’de 2019 yılı itibari ile nüfusun %96,7’sinin bilgisayara sahip olduğu bunun %94,9’u internete bağlı olduğu görülmektedir. İnternet kullanımının artışı ile iletişim yöntemi olarak internete yönelen halkın sabit telefon hattı sayısı 2019 yılı itibariyle 11.605.347 olarak 1993 yılı seviyelerine gerilemiştir. Bunun yanı sıra cep telefonu hat sayısı da 80 milyonun üstündedir. Toplumun %98,7’si akıllı telefon kullanmaktadır (Tüik,2019). Ortaya çıkan bu sonuçlar doğrultusunda ülkemizde internet kullanım oranının artışı ile akıllı telefon kullanma artışında paralellik göstermiştir. Teknolojik cihazların yoğun kullanımı ile etkili kullanımı arasında ki ayrımı kullanıcılar gerçekleştirememektedir. Etkili kullanmak, kullanılan cihazdan azami şekilde fayda sağlamasıdır. Fakat kullanıcılar faydadan çok bu cihazlara bağımlı hale gelmeye başlamışlardır. Ülkemizde en çok karşılaşılan sosyal medya bağımlılığı, tv bağımlılığı, internet bağımlılığı, cep telefonu bağımlılığı ve oyun bağımlılığı teknolojinin yanlış kullanımından kaynaklı sorunlardır.

Bağımlılık; insanın bir nesneyi kullanırken kontrolünü kaybetmesi hissi olarak tanımlanabilmektedir ve bireyde bazı sorunlara neden olan durumlar doğurmaktadır. TDK’ya göre ise bağımlılık, “bir uyarıcıya, belli bir uyarıma, uyarım sağlayan etkinliğe psikolojik olarak dayanılmaz derecede bağımlı olma durumudur” olarak tanımlanmaktadır (Türk Dil Kurumu, 2019). Bağımlı bireyler çevresinde bulunan insanları sosyal, fiziksel ve ruhsal yönden de etkilemektedirler. Bağımlılığın anlaşılması güç yapısına ve kişinin kabullenme durumlarının genelde çok zor olmasına karşın, başlıca üç önemli ve temel özelliği vardır: Birincisi bağımlılık yapan “o şey” için çok güçlü istek duyulması, ikincisi zaman bireyin kontrolünü kaybetmesi, son ve üçüncü olarak da bağımlı olunan şeye karşı süreklilik davranışı gösterilmesi, ısrarcı olunmasıdır. Teknolojinin hızla gelişimi bireylerin hayatında olumlu ve olumsuz büyük değişimlere neden olmaktadır. Bireylerin hayatındaki bu değişim iş hayatından gündelik aktivitelere, eğlence anlayışından ulaşıma, sağlıkta kullanılan teknolojiler den eğitime ve daha birçok alanda etkili olmuştur.

Bireyler bu süreçte evde kaldıkları için sosyal medya kullanımında artış olacağı öngörülmektedir. Sosyal medya internet kullanıcılarına, kullanıcı adı ve fotoğraf gibi profil bilgileri oluşturmalarına, genel ve özel çevrimiçi mesaj göndermelerine, yazılı metin, ses, fotoğraf, video gibi içerikler kullanarak diğer kullanıcılarla iletişim kurmalarına izin veren genellikle üye tabanlı topluluklardır. Kullanıcıların yeni arkadaşlıklar kurma, kendilerini, iş yerlerini veya ürünlerini tanıtma, eğlenme, haber, fikir, video, animasyon, fotoğraf vb. paylaşım imkânı sunması sosyal medyanın en önemli özellikleri arasındadır. Dolayısıyla bireylerin sosyal ağları kullanım amaçları ve beklentileri, yaşadıkları deneyimler sosyal medyaya karşı bir düşünme yapısı oluşturulmasını sağlamıştır. Bu özelliklerinden dolayı sosyal medya internet üzerinde en çok kullanılan uygulamalar arasında yer almaktadır. Günümüzde internet kullanım sıklığı ile sosyal medyaya girilme oranı paralel olarak artmaktadır. Sosyal medya sadece iletişim amacıyla kullanılmamaktadır. İletişimin yanı sıra oyun, arama yapma, bilgi edinme gibi durumlarda da etkin bir şekilde kullanılarak bireylerin ihtiyaçlarının büyük bir bölümünü karşılamaktadır. Böylece başka bir internet aracı kullanımına duyulan ihtiyaç azalmaktadır. Çok amaçlı olan sosyal medya, kullanımı kişiden kişiye değişmektedir. Sosyal medyayı bazıları sosyalleşmek ve iletişim kurmak amacıyla kullanırken bazıları yalnızlık durumlarında, toplum içinde takdir edilmek gibi farklı kişisel durumlar için kullanabilmektedir.

Sosyal medyanın başlıca özellikleri aşağıdaki sıralanmaktadır;

•          Kullanıcılar, mekân ve zaman sınırı olmadan paylaşımda bulunabilmekte ve karşılıklı görüş alış verişi için imkân sunmaktadır.
•          İletişim için belirli kurallar yoktur, kişiler iletişime geçecekleri kişileri kendileri belirlemektedirler.
•          Kullanıcılar gelişen teknoloji ile üretmiş oldukları içerikleri mobil ortamlarda da paylaşabilmektedir.
•          Kullanıcılar kendi arkadaşlarını ve sosyal çevresini sosyal medya aracılığı ile takip edebilmektedir.
•          Sosyal medya bilgi kirliliğine neden olmaktadır.
•          Kullanıcılar sosyal medyada hem takip edilen hem de takip eden konumunda oldukları için mahremiyetleri zedelemektedir.

Sosyal paylaşım sitelerinin kullanıcı sayısının çokluğu ve kullanıcıların aradıkları her şeyi sosyal medya siteleri vasıtasıyla ulaştıkları için nedeniyle hayatımız da önemli yer edinmiştir. Sosyal medyanın faydaları ile birlikte bazı olumsuz durumları de beraberinde getirmiştir. Sosyal paylaşım sitelerinin olumsuzlukları su şekilde sıralanabilir.

•          Paylaşılan bilgiler sosyal paylaşıma üye olan kişi ve sosyal paylaşım sunucusu arasındadır.
•          Sosyal paylaşım siteleri üyelerinin kişisel bilgilerini de bir başka sosyal paylaşım ortamlarına dağıtmakta ve paylaşmaktadır.
•          Sosyal paylaşım siteleri yeterince açık değildir yani üye profillerine ulaşmak için, çoğu sitede üyeler tarafından kabul edilmek gerekmektedir.
•          Sosyal paylaşım sitelerine her gün yeni üyelerin katılması ve giderek kullanıcı sayısının artması, iletişim de kirliliğin ortaya çıkmasına neden olmaktadır.
•          Sosyal paylaşım siteleriyle kurulan arkadaşlıklar, birebir gerçekleşmediği için, yüz yüze iletişimin yerini alması beklenemez.
•          İnternet hukuku her ülke için farklı olmasından dolayı bazı sosyal paylaşım siteleri ile ilgili bazı hukuksal sorunlar yaşanmaktadır.
•          Sosyal paylaşım sitelerinde kullanılan dil de bir dezavantajdır. Sosyal medyada kullanılan diğer dillerde olduğu gibi Türkçenin de kötü kullanımına sıklıkla rastlanmaktadır.
•          İnternet bağlantı hızlarının sürekli değişkenlik göstermesi iletişim sorunu yaratmaktadır.

İnternetin yaygınlaşması, sürekli gelişen teknoloji günlük hayatımızın bir parçası haline gelen sosyal medya platformlarını ortaya çıkarmıştır. Sosyal medya bireylerin iletişimlerini, paylaşımlarını, öğrenme biçimlerini, etkileşimlerini ve işbirlikli çalışmaları yeniden şekillendirmekle birlikte sosyal medya ortamları bağımlılığa neden olmaktadır. Sosyal medyanın sağlıklı kullanımı ile ilgili toplumsal alanlarda reklamlar uyarıcı ikazların yer alması gerekmektedir. İçinde bulunduğumuz olağan üstü durumda ise internet kullanıcıları sosyal medya ya bağımlı hale gelmektedir. Sosyal medya bağımlısı olmamak için evde kalınan süreç içinde günlük ev aktivite planı yapılmalı; ailece kitap okumalı, evde basit spor egzersizleri yapılmalı, aile bireyleri ile sosyal iletişim artırılmalı ve sosyal medya kullanım süresi kontrol altında tutulmalıdır.  

Prof. Dr. Tuncay Yiğit
Süleyman Demirel Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği ABD.