DİJİTAL BAĞIMLILIK VE AİLE

Ülkemizi etkisi altına alan Covid-19 (Coronavirüs) ile süreçteki gelişmeler neticesinde yeni bir dönüşüm olan sosyolojik, psikolojik, ekonomik ve siyasal durumlar ile karşı karşıyayız. Günümüzde dijital bağımlılık başlı başına bir sorun iken, içinde bulunduğumuz durum itibariyle #EvdeKal çağrısına uyan ailelerimiz teknoloji ile temasını arttırdığı bir ev yaşamı sürdürmektedir.

Uzaktan eğitim sisteminin uygulandığı bu dönemde çocuklarımız belirli saat aralıklarında dijital nesnelerle temas kurmaktadır. Sadece eğitim alanında değil her alanda teknolojinin etkisini yoğun hissettiğimiz bu günlerde “Dijital nesnelerin birer araç olduğu” unutulmamalıdır. Tüm vaktimizi Dijital Dünya’da harcamayıp, aile içi iletişimi ve paylaşımı arttırmak bu süreci hafif atlatmamıza yardımcı olacaktır.

Tüm aile fertlerimiz; çağrılara uyum sağlayarak evde kalmaya özen göstermeli, bu sürecin psikolojik boyutu olarak karşımıza çıkan panik ve kaygıyı en az düzeyde tutmalıdır. Yapılan araştırmalara göre, insan sağlığında bağışıklık sistemini zayıflatan etkiler arasında ‘panik hali’ görülmektedir. Şuan gün içerisinde dijital nesnelerle temas süresiniz fazla ise, telaş yapmayın! Düzenli ve kontrollü kullanım sağlayarak, sunduğumuz pratik önerileri dikkate alırsanız dijital bağımlılıkta da çözüm mümkündür…

Aile ve yaşam alışkanlıkları, yaşam kalitesi dijital bağımlılığı önlemede önemlidir. Geleneksel ebeveynlikte de geçerli olan; tutarlı davranma, teknolojiyi ödül-ceza olarak kullanmama, çocukla nitelikli zaman geçirme, etkin dinleme ve doğru iletişim kurma gibi ebeveyn yeterliklerinin dijital bağımlılığı önlemede de geçerli olduğu unutulmamalıdır.

Aileler çocuklarını elektronik aletlerin zararlarından korumak isteyebilirler. Bu sebeple prensipli bir davranış sergilemeleri gerekmektedir. Örneğin; evde çok fazla internet, bilgisayar gibi teknolojik cihazlar kullanılıyorsa, çocuklarına sınırlı zamanlarda elektronik araç kullandırmalılar.

Ailelere “Dijital Ebeveynlik” becerileri kazandırılmalıdır. Aile eğitimleri, teknoloji ve dijital ortamların kullanımı konusunda rol model olma, çocuklara teknoloji kullanma konusunda mentörlük etme, teknolojisiz alan ve zaman oluşturma, çocukların dijital ortamlardaki davranışlarını düzenleme, birlikte teknoloji kullanımı, ailece evde kaldığımız bu süreçte etkinlikler yapma, teknoloji ve dijital ortamlardaki zaman ve etkinliklere alternatifler oluşturma, çocuğun dijital ortamlarda güvenliğini sağlama konuları önceliklerden olmalıdır. Ailelerin dijital bağımlılıkla ilgili doğru bilgi ve önerilere ulaşabileceği dijital platformlar oluşturulabilir.

Aileler çocukları ile duygu ve düşüncelerini, dijital dünya ile ilgili endişelerini paylaşmalıdır. Bu noktada; onları kendilerini bekleyen potansiyel tehlikeden haberdar etmelidir. Aileler bunu yaparken; çocuklarının da fikirlerine önem vermelidir. Sağlıklı bir iklimde tartışma yapabilmelidir. Bu şekilde, çocuklarda yasak algısı yerine, iyi davranışa yönelim gerçekleşebilmektedir.

Dijital nesneler çocuğun sadece fizyolojik sağlığını değil; psikolojik sağlını da olumsuz olarak etkilemektedir. Örneğin; küçük yaşlardan itibaren, dijital nesnelerle iç içe olan bir çocukta; gelişme geriliği, konuşmada gecikme görülme ihtimali daha fazladır. Ayrıca bu durum çocuğun sosyal becerilerini de olumsuz etkilemektedir. Bilgisayar ve televizyon karşısında pasif bir şekilde oturan çocuklarda aşırı kilo alımı ve obezite görülmektedir.

Bir ailenin çocuğu için yapabileceği en büyük iyilik; çocuğunu teknolojik aletlerden olabildiğince uzak tutmak ve dijital nesnelerle temasını kontrol altına almaktır. Dijital çağın içerisinde yer aldığımızı unutmayarak, dijital nesneleri aile içinde doğru ve etkin kullanmamız gerekmektedir.

Çocukların dijital nesnelerle etkileşimini aniden kesmek yerine evde uygulanabilecek pratik önerileri aile yaşantımıza dahil etmeliyiz. Bu öneriler:

1. Aile olarak ev içerisindeki rutin davranışlarımızı saat başı değiştirelim,
2. Yasaklayıcı değil düzenleyici kurallar oluşturarak, yapıcı bir şekilde süreci kontrol etmeyi hedefleyen kısıtlamalara gidilmelidir,
3. Ev içerisinde eğitsel oyun mekânları tasarlanmalı; satranç oyunu, dama oyunu vb. geleneksel oyunlara zaman ayrılmalıdır,
4. Dikkat dağınıklığı için puzzle, scrabble türü oyunlar, bulmacalar ve bilmeceler fırsat olarak görülmelidir,
5. “Dijital Diyet Zamanı” diyerek interneti gün içerisinde en az 3 saat evde kesintiye uğratarak, dijital olmayan ortamlar veya odalar oluşturalım,
6. Gerçek yaşam deneyimlerine dönük ev içi ortamlar hazırlayalım,
7. Aile içi geleneksel iletişim ve atmosfer yaratılmalı,
8. Hareketsiz yaşamın olumsuzluklarından kurtulmak için mini egzersizler yapılmalı,
9. Aile üyelerine zaman ayırma konusunda süreci fırsata dönüştürmek mümkün,
10. “Ekran Zaman Yönetimi” konusunda planlama yapılmalıdır,
11. Fizyolojik ve psikolojik sağlık açısından zamanın doğru kullanımı yönünde diğer sosyal etkinlikler ve kitap okuma alışkanlıklarına dönük planlamalar dengeli bir şekilde hayata yansımalıdır,
12. Nitelikli zaman geçirme, etkin dinleme, yüz yüze iletişimin gerçekliğini yaşamak için fırsatlar oluşturulmalıdır,
13. Farklı türde ve düzeylerde çocukların ve ailenin seviyesine göre kitap okuma saatleri oluşturulmalıdır,
14. Her gün önceden seçilmiş eğitsel değeri yüksek filmler çocuklarla birlikte izlenmelidir,
15. Aile ile birlikte eş zamanlı müzik dinleme ve eğlence zamanı oluşturulmalıdır,
16. Aileyle birlikte ortak yemek saatleri oluşturmak veya toplu etkinlikler esnasında her türlü dijital nesneyi kapatmak,
17. Yoğun bir dijital temas söz konusu ise sistematik olarak düşük zaman aralığından başlayarak daha geniş zaman aralığına doğru geciktirerek dijital nesnelerden uzak durmak denenmelidir,
18. Dış durdurucu veya uyarıcı kartlar kullanarak gün içerisindeki dijital mecra kullanım programı oluşturulabilir,
19. Dijital yaşam becerisine ilişkin her türlü kural ve sınırlama bireyin kendisi tarafından belirlenmeli ve bu kurallara uyulması noktasında kurallar önceleri yazılı, sonra ise rutin aile içi yaşamı değer olarak kabul edildiği davranış formuna dönüştürülmelidir. 

Prof. Dr. Tuncay DİLCİ

Cumhuriyet Üniversitesi Öğretim Üyesi

Dijital Bağımlılıkla Mücadele Derneği Genel Başkanı