CORONAVİRUS SALGINI: COVİD 19

Prof Dr Zehra Aycan

AÜTF Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları ABD.

Giriş:

Coronavirüs’lar, basit soğuk algınlığından, daha  ciddi solunum yolları hastalıklarına kadar çok çeşitli hastalıklara neden olabilen büyük bir virüs ailesidir. Coronavirüs’lar, hayvanlardan bulaşarak insanda hastalık yaparlar. 2003 yılında ortaya çıkan SARS CoV,  2012 yılında ortaya çıkan MERS CoV de Coronavirüs ailesinin virüsleri olup yüzlerce insanın ölümüne neden olmuş salgınlar yapmıştır. 31 Aralık 2019 da Çin’in Vuhan şehrinde nedeni bilinmeyen pnömoni(zatüre) geçiren hastalar bildirilmiş ve bu hastalarda yapılan tahlillerde yeni bir Coronavirüs tipi gösterilmiştir ki hastalığın adı COVİD-19 olarak kabul edilmiştir. Aralık 2019 da Çin’ de başlayan salgın birkaç ay içerisinde yüzden fazla ülkeye yayılmış ve Dünya Sağlık Örgütü Mart 2020 de pandemi (tüm dünyada görülmesi) olarak kabul etmiştir.  Dünyada hızlıca yayılan salgının ilk vakası ülkemizde 11 Mart 2020 de görülmüş ve ülkemiz salgın ile etkili bir mücadelenin içerisine girmiştir. 

Nasıl Bulaşır?

Hastalık esas olarak damlacık (hapşırma, öksürme ile saçılan virüsler)  yoluyla bulaşmaktadır.Hasta bireylerin öksürmeleri aksırmaları ile ortama saçılan damlacıkların solunması ile bulaşır. Hastaların solunum parçacıkları ile kirlenmiş yüzeylere dokunulduktan sonra ellerin yıkanmadan yüz, göz, burun veya ağıza götürülmesi ile de virüs alınabilir. Kirli ellerle göz, burun veya ağıza temas etmek risklidir.  Virüs cansız yüzeylere de yapışabilmekte ve bu yüzeylerde yaşayabilmektedir. Virüsün dış ortama dayanma süresi bugün için net olarak bilinmemektedir. Kişilerin elleri ile bu yüzeylere temas etmesi sonrasında virüs alınabilmektedir. Bu nedenle  bulaşmanın önlenmesinde ellerin sabunla sık yıkanması oldukça önem göstermektedir. Sabun virüsün yapısını bozmakta ve aktivitesini  engellemektedir. Asemptomatik kişilerin (hastalık bulgusu olmayan) solunum yolu salgılarında virüs tespit edilebilmekle birlikte, esas bulaşma hasta bireylerden olmaktadır.

Hasta olgulardan elde edilen bilgilere göre  virüsün kuluçka süresi 2-14 gün aralığında değişmektedir. Şüpheli vakaların 14 gün karantinada kalmaları, başkalarına bulaştırmamaları bakımından önem taşımaktadır. COVID-19’un bulaştırıcılık süresi kesin olarak bilinmemektedir. Semptomatik dönemden 1-2 gün önce başlayıp ,semptomların kaybolmasıyla sona erdiği düşünülmektedir.

Klinik Bulguları Nelerdir?

COVID-19 ‘un klinik bulgularına bakıldığındaen çok karşılaşılan belirtiler ateş, öksürük ve nefes darlığıdır. Şiddetli olgularda zatürre, ağır solunum yetmezliği, böbrek yetmezliği ve ölüm gelişebilmektedir. Virüsün bulaştığı insanlardan bazılarında hiçbir şikayet olmayabilir veya çok hafif üst solunum yolları bulguları olabilir. Özellikle çocuklar ve gençlerde hastalığın hafif seyrettiği bilinmektedir. Bununla birlikte bu kişiler taşıyıcı olduklarından başkalarına bulaştırma riskleri bulunmaktadır. Bu nedenle önerilen sağlık önerilerine tüm bireylerin uyması son derece önemlidir. COVID-19 özellikle yaşlılarda ve eşlik eden başka hastalıkların (diyabet, kalp hastalığı, kanser hastaları gibi) varlığında çok ağır seyretmekte ve ölüm oranı artmaktadır. Riskli grupların korunmasında ve salgının hızının azaltılmasında ev izolasyonu, toplu yerlerde bulunmamak, kişisel hijene dikkat etmek  alınabilecek en önemli önlemler arasında yer almaktadır.  Sağlık Bakanlığı başta olmak üzere Devletimizin ilgili kurumları hastalık ile ilgili alınabilecek tüm tedbirleri almış ve hayata geçirmiştir. Toplum olarak alınan kararlara uymak hepimizin yükümlülüğüdür. Salgın hastalıklar yalnızca kişinin kendi sağlığı ile ilgili olmadığından bireysel düşünceler bir kenara bırakılmalı ve toplum sağlığını tehdit eden davranışlardan kaçınılmalıdır.

Risk Grupları Kimlerdir?

• 60 yaş üstü olanlar
• Ciddi kronik tıbbi rahatsızlıkları olan insanlar:
• Kalp hastalığı
• Hipertansiyon
• Diyabet
• Kronik Solunum yolu hastalığı
• Kanser gibi

• Sağlık Çalışanları

Çocuklarda  Riskli mi ?

Çocuklarda hastalık nadir ve hafif görünmektedir. 

Çocuklarda şimdiye kadar ölüm görülmemiştir.

Hamileler Risk Altında Mı?

COVID-19 enfeksiyonu gelişen gebe kadınlarda hastalığın ciddiyeti konusunda sınırlı bilimsel kanıt vardır. Bununla birlikte mevcut kanıtlar COVID-19 enfeksiyonu sonrası hamile kadınlar arasındaki hastalık şiddetinin, hamile olmayan yetişkin COVID-19 vakalarına benzer olduğunu ve hamilelik sırasında COVID-19 ile enfeksiyonun fetüste olumsuz bir etkisi olduğunu gösteren hiçbir veri olmadığını göstermektedir.

Korunma Önerileri Nelerdir?

COVİD 19 vakaları alınan tüm tedbirlere rağmen ülkemizi tehdit etmeye devam etmektedir. Salgının önlenmesinde Devletin aldığı kararları uygulamak hepimizin sorumluluğundadır. Sağlık Bakanlığının talimatlarını takip edip yaşantımızda uygulamak hastalıktan korunmanın, kendimizi, sevdiklerimizi ve toplumu korumanın en temel yoludur ve hepimizin sorumluluğudur. Bu kapsamda bireysel olarak; yurtdışı seyahatlerini iptal etmek ya da ertelemek , toplu yerlere gitmemek ve mümkünse evde kalmak,  zorunlu durumlarda kişiler arasında en az bir metrelik mesafeyi korumak,  elleri sabunla sık sık yıkamak, yaşam alanlarımızı temiz tutmak gibi basit tedbirlerle hastalıktan korunabiliriz.   Ayrıca sağlıklı beslenmek, yeterli uyku uyumak ve egzersiz yaparak bağışıklık sistemimizi güçlendirmek de oldukça önemlidir.

Nasıl Seyreder? Tedavisi Nasıldır?

Hastalık özellikle genel sağlığı iyi olan insanlarda özel bir tedavi gerektirmeden büyük olasılıkla iyileşir. Mortalitesi (ölüm riski) diğer gribal enfeksiyonlardan daha yüksek değildir. Riskli hastalarda ve yaşlılarda ağır seyredebilir ve yoğun bakım ünitelerinde izlenmeleri gerekebilir. Henüz hastalığa özgü bir tedavi olmayıp, destek tedavileri ve önerilen ilaçlar uygulanmaktadır.

Yeni Coronavirüs ‘ün yaptığı COVİD 19 ile ilgili süreçler oldukça dinamik olup, bilgilerimiz hergün yenilenmekte ve mücadele bu bilimsel veriler ışığında sürdürülmektedir.